BEZM İLE REZM ARASINDA: TAŞLICALI YAHYÂ BEY’İN POETİKASI

İyi bir sipahi olmanın yanı sıra iyi de bir şair olan ve “sâhib-i seyf ü kalem” sıfatına layık görülen Yahyâ Bey; divanında ve mesnevilerinde söze, şiire, şaire ve sanata dair görüşlerini ifade etmiştir. Bunu genel olarak kendi şiirleri ve şairliği üzerinden yapan şairin bu ifadeleri sadece birer fahriye olmaktan çok daha ötedir. Yahyâ Bey’in şiir, şair ve sanat üzerine yaptığı değerlendirmeler onun ideal şiir ve ideal şair anlayışını, şiirden ve şairden beklediklerini göstermektedir.
Yahyâ Bey’e göre şiir; sevgilinin aşkıyla yanıp tutuşan gönülleri teskin etmeli, okuyanın ruhuna ferahlık, hasta bedenlere şifa, ruha gıda vermeli, manevi lezzetler, hikmetli sözler içermeli, içerisinde ilahi sırlar, gizli anlamlar taşımalı, sihir ve büyü gibi etkileyici olmalı, kusursuz bir vezinle yazılmalı hem şekil hem de muhteva olarak büyük bir olgunluğa ulaşmalıdır.
Yahyâ Bey için şairliğin en önemli şartı âşık olmaktır zira sevgiliye duyulan aşk, şaire iyi şiir söyleten en temel etkendir. Şairin doğuştan gelen Allah vergisi bir yeteneğe sahip olması gerektiğini de beyitlerinde dile getiren Yahyâ Bey’e göre kimsenin hayal edemediğini hayal edebilmek, daha önce söylenilmemiş olanı söyleyebilmek sadece Allah’ın insana doğuştan bahşettiği bir lütuftur, çalışma ile elde edilmesi mümkün değildir.
Divan şiirinin büyük bir gelişme göstererek klasikleştiği XVI. yüzyılın önemli isimlerinden biri olan Yahyâ Bey’in divan ve mesnevilerinde yer alan şair ve şairliğe dair tespit ve değerlendirmeler, divan şiirinin poetikasının bir bütün hâlinde tespit edilebilmesine önemli katkılar sağlayacak mahiyettedir.